Làng gốm Phù Lãng (Bắc Ninh) – Nơi gìn giữ giá trị văn hóa vùng đất Kinh Bắc
Bắc Ninh là vùng đất có lịch sử lâu đời, không những được thiên nhiên ưu đãi cho nhiều cảnh đẹp mà nơi đây còn có nhiều di tích lịch sử và làng nghề truyền thống. Những điều đó đã góp phần giúp cho du lịch của Bắc Ninh vô cùng phát triển. Nếu có dịp đến thăm mảnh đất này, thì làng gốm Phù Lãng sẽ là một địa điểm hấp dẫn mà bạn không nên bỏ qua.
Làng gốm Phù Lãng là một trong những làng nghề có tuổi đời hàng trăm năm tuổi, tọa lạc tại xã Phù Lãng, thị xã Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. Làng gốm nằm cạnh bên con sông Lục Đầu, rất thuận tiện cho việc sản xuất và vận chuyển hàng hóa. Làm gốm được xem là hoạt động kinh tế chính của người dân nơi đây. Khi đến thăm làng gốm Phù Lãng bạn sẽ bắt gặp rất nhiều sản phẩm gốm và củi khô được phơi dọc theo hai bên đường.
Làng gốm Phù Lãng mang trong mình vẻ đẹp thanh bình, mộc mạc của làng quê Bắc bộ. Những ngôi nhà với mái ngói nhấp nhô, các lò nung gốm, các đống củi khô được chất cao qua đầu chạy dài tăm tắp. Những chum, vại, bình gốm, chậu cảnh… xếp tầng chờ được hoàn thiện.
Các sản phẩm gốm sứ của làng Phù Lãng sử dụng đất đỏ hồng từ khu vực Thống Vát, Cung Khiêm (Bắc Giang). Đất được vận chuyển qua sông Cầu và đến làng Phù Lãng. Đầu tiên, đất sẽ được phơi khô và trộn cùng với các lần đất khác, sau đó nhà nghề sẽ tiến hành đập nhỏ và ngâm nước. Sau đó, đất được xéo tròn và nề, chọn sạn, phá và sa đến khi đạt được độ nhuyễn mịn cần thiết. Để lên bàn xoay, đất cần được nề xéo đến khoảng 10 lần.
Nét đặc trưng nổi bật của làng gốm Phù Lãng là người làng đã sử dụng phương pháp đắp nổi theo hình thức chạm bong, còn gọi là chạm kép, màu men tự nhiên, bền bỉ; hình dáng của gốm mộc mạc nhưng khỏe khoắn, điêu khắc tạo hình đa dạng.
Về mặt tạo hình, gốm Phù Lãng sử dụng nhiều phương pháp khác nhau trong nghệ thuật tạo dáng với những hình khối phong phú. Tuy nhiên, có thể quy thành hai phương pháp cơ bản là tạo hình trên bàn xoay và in trên khuôn gỗ hoặc khuôn đất nung rồi ghép lại.
Sau khi tạo hình, sản phẩm được phơi khô, đảm bảo không nứt nẻ, không làm thay đổi hình dạng của sản phẩm. Ngày nay người thợ thường dùng biện pháp sấy khô trong lò, tăng nhiệt độ từ từ cho nước bốc hơi.
Sản phẩm mộc sau khi hoàn chỉnh được đem vào lò nung. Xếp sản phẩm trong lò nung cũng phải tuân theo quy tắc sử dụng triệt để không gian lò, tiết kiệm nhiên liệu và đạt hiệu quả cao.
Khi đến tham quan làng gốm Phù Lãng du khách có thể sản phẩm về làm kỷ niệm, đồng thời còn có thể hóa thân thành các nghệ nhân. Việc làm nên một sản phẩm gốm đẹp ngay lần đầu tiên là không hề dễ dàng. Tuy nhiên đây sẽ là một trải nghiệm vô cùng thú vị khi có được sản phẩm do chính tay mình làm ra.
Du khách có thể đến khám phá làng gốm Phù Lãng vào bất kỳ thời điểm nào trong năm. Làng nghề luôn mở cửa chào đón du khách thập phương với nhiều hoạt động hấp dẫn. Nếu như du khách có đam mê sưu tầm đồ gốm thì hãy đến làng gốm Phù Lãng vào tháng chạp. Thời điểm cuối năm là giai đoạn mà làng gốm nâng cao năng suất hoạt động, cho ra nhiều mẫu mã mới, đẹp mắt để phục vụ cho nhu cầu vui xuân đón Tết.
Dù trước đây đã đối mặt với nguy cơ suy thoái, nhưng hiện nay, với hơn 200 lò nung vẫn hoạt động sôi nổi, làng nghề Phù Lãng đã “hâm nóng” trở lại. Đối với những người thợ, nghề gốm không chỉ là một công việc, mà còn là một phần quan trọng của cuộc sống. Và tình yêu đối với nghề gốm không bao giờ phai nhạt dù có gặp phải khó khăn, vất vả đến đâu.
Xuân Đông