Những điểm độc đáo trong Bạn đến chơi nhà của nhà thơ Nguyễn Khuyến
Nhà thơ Nguyễn Khuyễn một trong những cây đại thụ của văn học dân tộc. Ông làm quan khoảng mười năm, khi thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Bộ, ông cáo quan về ở ẩn. Bài thơ Bạn đến chơi nhà được sáng tác trong thời gian ông về ở ẩn ở Yên Đổ (nay là Trung Lương, Bình Lục, Hà Nam).
Cho đến ngày nay, Bạn đến chơi nhà được người đọc khá yêu thích bởi sự độc đáo, hấp dẫn của Nguyễn Khuyến thể hiện trong bài thơ. (Ảnh khu di tích Từ đường Nguyễn Khuyến).
Điểm độc đáo đầu tiên là hoàn cảnh tiếp đón. Thông thường theo phép tắc xã giao khi bạn đến nhà dù thân hay sơ thì trước là trầu nước sau là cơm rượu đãi bạn. Nhưng sau lời chào bạn Nguyễn Khuyến kể ra hàng loạt khó khăn của gia đình. (Ảnh: Khu di tích Từ đường Nguyễn Khuyến).
Nguyễn Khuyến liệt kê: Muốn ra chợ thì chợ xa, muốn sai trẻ thì trẻ đi vắng, muốn bắt cá thì ao sâu, muốn đuổi gà thì vườn rộng, rào thưa, ngay đến miếng trầu cũng không có. (Ảnh khu di tích Từ đường Nguyễn Khuyến).
Các tình huống được tạo ra có tính bông đùa, éo le, hài hước, phóng đại về cuộc sống thiếu thốn vật chất của một nhà nho thanh bạch.
Một điểm độc đáo nữa là ở cách xưng hô của tác giả trong bài thơ. Trong bài thơ, tác giả sử dụng cách xưng hô rất dân dã “bác”. “Đã bấy lâu nay, bác tới nhà”, “Bác đến chơi đây, ta với ta”.
Cách xưng hô “bác” tưởng dân dã, nhưng thực tế lại thể hiện sự thân mật, nể trọng, thể hiện sự gắn bó trọng tình giữa chủ và khách.
Cách xưng hô “bác” được Nguyễn Khuyến sử dụng khá thường xuyên. Trong bài “Gửi bác Châu Cầu”, ông viết: Từ trước bảng vàng nhà có sẵn/Chẳng qua trong bác với ngoài tôi. Trong bài Khóc Dương Khuê, Nguyễn Khuyến cũng dùng từ bác: Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước/Bác với tôi hôm sớm cùng nhau.
Được biết, trong sự nghiệp sáng tác của mình, Nguyễn Khuyến viết rất nhiều thơ về bạn. Tình bạn và làng quê là hai mạch nguồn tươi mát trong dòng thơ của Nguyễn Khuyến.