Chuyện 3 thiếu niên nước Việt cùng đỗ đầu một khoa thi
Nguyễn Hiền (1234-1256) là trạng nguyên trẻ nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam. Tại khoa thi Thiên Ứng Chính Bình thứ 16 năm 1247, ông đỗ trạng nguyên khi mới 13 tuổi, trở thành vị trạng nguyên trẻ nhất trong lịch sử khoa bảng nước nhà.
Theo “Đại Việt sử ký toàn thư”, cũng tại khoa thi Thiên Ứng Chính Bình thứ 16, một thần đồng khác cũng đỗ đạt cao, là Đặng Ma La, đỗ thám hoa khi mới 14 tuổi.
Người đỗ bảng nhãn của khoa thi này là Lê Văn Hưu, bấy giờ 17 tuổi. Thiên Ứng Chính Bình thứ 16 trở thành khoa thi đặc biệt nhất trong lịch sử khoa bảng nước nhà khi danh hiệu Tam khôi (trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa) đều là những người còn rất trẻ.
Khoa thi Thiên Ứng Chính Bình thứ 16 được tổ chức dưới thời trị vì của vua Trần Thái Tông. Ông chính là vị vua đầu tiên của triều Trần, có tên húy Trần Cảnh.
Theo sách “Lịch triều Hiến chương Loại chí”, đây là khoa thi đầu tiên trong lịch sử khoa bảng phong kiến Việt Nam xuất hiện danh hiệu Tam khôi (trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa).
Đỗ đạt khi còn quá nhỏ, Nguyễn Hiền được vua Trần Thái Tông cho về quê tiếp tục tu dưỡng. Hết 3 năm, vua tuyển ông vào học tiếp Tam giáo chủ khoa, tức đạo Lão, Phật, Khổng. Về sau, vua bổ nhiệm ông làm quan đến chức Thượng thư Bộ Công.
Theo sách “Kể chuyện Thần đồng Việt Nam”, trạng nguyên Nguyễn Hiền quê xã Nam Thắng, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định ngày nay. Ông nổi tiếng học giỏi, tiếc là qua đời khi còn quá trẻ, khi mới 21 tuổi. Nghe tin ông chết, vua Trần Thái Tông thương tiếc, truy phong là “Đại vương thành hoàng” và tôn làm thần ở 32 nơi. Để tỏ lòng tôn kính nhân tài mệnh yểu, vua cho đổi tên huyện Thượng Hiền thành Thượng Nguyên để kiêng tên húy của ông.
Khi còn sống, trạng nguyên Nguyễn Hiền có nhiều đóng góp cho công cuộc dựng nước và giữ nước. Ngoài việc hiến kế giúp vua trị nước, ông còn đích thân ra trận đánh tan quân Chiêm Thành xâm phạm bờ cõi, chỉ đạo dân chúng đắp đê quai vạc ở sông Hồng để phát triển nông nghiệp, huấn luyện quân sĩ, đi sứ nhà Nguyên mở rộng bang giao nước nhà….