Đọc tựa hẳn mọi người sẽ tưởng tượng một cung điện nguy nga toàn bằng pha lê như trong truyện cổ tích. Chí ít cũng như cung điện Mùa Đông, cung điện Mùa Hè của Sa Hoàng nước Nga. Xin thưa, cái cung điện của chúng tôi, đám học trò thập niên 60-70 là một trong những thương xá của Sài Gòn xưa.

Tôi nhớ năm đệ ngũ (lớp 8), nhỏ Ánh rủ chúng tôi hôm đó nghỉ hai giờ sau ra cung điện Pha Lê chơi. Nghe tên, chúng tôi rối rít:

– Ở đâu, ở đâu vậy?

Tiếng chuông reng ra chơi, chấm dứt hai giờ đầu, chúng tôi hào hức theo Ánh ra cổng trường để đến cung điện Pha Lê của nó. Từ trường chúng tôi đi bộ ra chợ không xa lắm, dọc theo đường Lê Lợi, gần đến đường Công Lý (Nam Kỳ Khởi Nghĩa) thì Ánh quẹo vào một tòa nhà. Chúng tôi quẹo theo ngơ ngác. Ánh nghiêm giọng:

– Cung điện Pha Lê nè.

Tôi “xì” một cái:

– Tưởng nói cái cung điện nguy nga bằng pha lê… Tụi này háo hức, hồi hộp, tưởng tượng rồi tự hỏi cung điện nằm ở đâu giữa Sài Gòn. Hóa ra là Crystal Palace, má và chị dẫn tui ra đây rồi… để mua quần áo son phấn á, nếu Passage Eden hay Tax không có thứ mà hai người cần tìm. Nhỏ Ánh tỉnh bơ:

– Tui đâu có gạt. Thì Crystal Palace có nghĩa gì trong tiếng Việt?

Cả bọn à ra và cùng đi vào trong. Phước, Diệp kinh ngạc vì thấy chiếc cầu thang cuốn đầu tiên trong đời. Cả hai xuýt xoa muốn thử đi. Tui cản lại bằng cách bịa ra câu chuyện:

– Hôm nọ đi với má, tui thấy có bà té cầu thang này và nó cuốn đi… tróc da đầu, lòi óc ra, máu chảy từa lưa.

Cả bọn lè lưỡi sợ hãi. Thú thật, tôi không dám đi nên bịa chuyện. Mẹ và chị tôi mua nữ trang, mỹ phẩm, quần áo ở tầng trệt. Không có nhu cầu, chúng tôi chẳng bao giờ lên tầng 1. Nghe nói những tầng trên bán sách, băng dĩa nhạc… Cũng như các bạn, lần đầu thấy thang cuốn tôi cũng thích thú tò mò muốn đi thử.

Chị Hai tôi dọa đi thang đó lỡ té tóc sẽ bị cuốn vào thang tróc da đầu. Tôi đành đứng nhìn cái thang đi như hai tấm thảm to. Một phủ từ trên xuống và một được kéo từ dưới lên. Hôm nay, nhớ lại hai chiếc thang cuốn này, tôi nhận ra chúng rất là đơn sơ, nhỏ bé nếu so với những thang cuốn ngày hôm nay của thế kỷ 21.

Và càng cách xa vời vợi nếu so với thang cuốn của các thương xá, tòa nhà tại Dubai, Tokyo, tôi nói chắc các bạn không tin, vì câu dọa đó cho đến tận hôm nay, ở tuổi ngoài 60, từng du lịch từ Á sang Âu, tôi chưa bao giờ dám đi thang cuốn… một mình!

Sách Chuyện kể từ Sài Gòn. Ảnh: Q.M.

Trở lại câu chuyện của chúng tôi hôm đó, dù đã quen với Tax, Passage Eden, chúng tôi vẫn như bị hớp hồn với các tủ kính sáng choang trưng bày, ôi thôi là nữ trang, quần áo… Tôi làm ra vẻ hiểu biết:

– Crystal Palace còn được gọi là thương xá Tam Đa nữa đó!

Diệp thắc mắc:

– Sao gọi là Tam Đa?

Ánh giải thích khi nghe những câu trao đổi tiếng Anh, Pháp… giữa các khách hàng trong thương xá:

– Có lẽ ở đây có ba cái ĐA: Đa văn hóa vì có nhiều người ngoại quốc lui tới; đa hàng hóa vì có quá trời nữ trang, đồ đạc; đa ngôn ngữ vì tụi bây thấy đó tiếng Pháp nè, tiếng Anh nè và tiếng Tàu nè…

Phước gạt ngang:

– Tào lao. Tam Đa vì có ba ông Phúc Lộc Thọ trước cửa đó mấy má…

Tôi giảng hòa:

– Giải thích như mày cũng đúng, mà như Ánh cũng có lý chứ bộ.

Chúng tôi cùng ừ rồi đi lòng vòng ngắm người và đồ bày bán trong tủ kính. Tôi tự nghĩ gọi cung điện Pha Lê cũng đúng ấy chứ vì tất cả như trong suốt. Thế nhưng trong đầu óc của tôi khi nghe Ánh rủ đi cung điện Pha Lê, tôi tưởng tượng một cung điện y như trong truyện cổ tích từng đọc.

Mỗi lần tìm một loại mỹ phẩm hay kiểu dáng quần áo, nữ trang… không có trong chợ Sài Gòn, Tax, Passage Eden,… mẹ và chị tôi đều đến Crystal Palace. Và nơi đây luôn là lựa chọn cuối cùng của mẹ và chị.

Ba cũng ít khi dẫn chúng tôi vào Crystal Palace. Có lẽ dạo qua Tax hay Passage Eden cũng đã đủ. Có lẽ ba không thích anh tôi đòi đi lên xuống thang cuốn để má tôi phải la rầy hoài.

Lần “tham quan” cung điện Pha Lê đó là gần ngày hè, chúng tôi chia tay nhau. Tôi còn học trường cũ, các bạn chuyển trường khác và chúng tôi không còn gặp nhau nữa.

Trên những chuyến du lịch rong ruổi, một lần tôi đến cung điện Versailles (Pháp), vào phòng gương với những chiếc gương to, tôi nhớ thật nhiều buổi sáng Ánh rủ chúng tôi đến cung điện Pha Lê.

Chí ít trong trí tưởng tượng của tôi, cung điện đó nguy nga như căn phòng này. Rồi tôi lại nhớ chiếc thang cuốn ngày xưa mà hối tiếc. Các bạn có ai vì câu chuyện bịa của tôi mà sợ đi thang cuốn một mình không? Lẽ ra tôi không nên “hù” bạn mình.

Lẽ ra, chúng tôi cùng nhau đi trên chiếc thang cuốn mà thấy đầu tiên trong đời. Cùng nắm tay nhau, bước lên bậc đầu tiên và hồi hộp đến nấc cuối ở tầng 1. Như thử thách và khám phá đầu tiên, chúng tôi cùng vượt qua ở tuổi học trò tươi đẹp của mình. Tiếc làm sao!

Rồi một buổi trưa tháng 10 năm thứ hai của thế kỷ 21, đang dạy ở trường, nghe tin ITC (International Trade Center) – tên sau này của Crystal Palace – bị cháy, tôi như nghẹn đi.

Vài ngày sau, đi ngang nơi mà trước đây là Cung điện Pha Lê của chúng tôi bấy giờ chỉ còn là đống đổ nát, tôi như muốn bật khóc ngon lành.

Nhớ các bạn tíu tít đến Cung điện Pha Lê, cái lè lưỡi sợ hãi của cả bọn khi nghe chuyện bịa của tôi về chiếc thang cuốn đầu tiên của Sài Gòn, một thời là niềm tự hào của chúng tôi…